Το νησί που φεύγει

Εξαιρετική προσέγγιση από τον Γιώργο Παγουλάτο στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.

Διαβάστε το

Στην τελική σκηνή της ταινίας Underground του Εμίρ Κουστουρίτσα, οι ήρωες, αρειμάνιοι Βαλκάνιοι λεβέντες, άντρες και γυναίκες, γλεντάνε και μεθοκοπάνε πυροβολώντας περήφανα στον αέρα, ενώ το μικρό νησί όπου έχουν στήσει το γλέντι τους αποκόπτεται σιγά-σιγά από την υπόλοιπη ήπειρο και αρμενίζει μόνο του στο πέλαγος. Στην τρέχουσα εκδοχή του ελληνικού δράματος, σαστισμένοι από την αγωνία και μεθυσμένοι από τις «ενέσεις υπερηφάνειας», παρακολουθούμε το μακρύ θρίλερ της σύγκρουσης με τους εταίρους, την ώρα που το ρήγμα της χώρας από την Ευρώπη βαθαίνει. Ενας μετά τον άλλο, Ευρωπαίοι, Αμερικανοί, φίλοι, μας στέλνουν απεγνωσμένα μηνύματα, χτυπάνε τα καμπανάκια.

Οι διακριτικές προειδοποιήσεις έχουν γίνει κραυγές αγωνίας, για να μη χαθούν στη μετάφραση των κυβερνητικών non papers που βλέπουν παντού επιτυχίες. Η Ευρώπη έχει Plan B: εάν η συνύπαρξή της μαζί μας αποδειχθεί αδύνατη, είναι έτοιμη για το άλμα της ενοποίησης χωρίς εμάς. Εμείς δεν έχουμε Plan B που να μην είναι καταστροφικό, και δεν έχουμε καν Plan A που να δείχνει να δουλεύει. Η καταστροφή μπορεί ακόμα να αποτραπεί, αλλά η κυβέρνηση χτίζει ήδη σκηνικό επικοινωνιακής διαχείρισής της. Οι ευθύνες αποδίδονται στους Ευρωπαίους που μας πάνε σε στραγγαλισμό, στις τράπεζες, στις «εθελόδουλες» κυβερνήσεις των προκατόχων. 

Ο Κουστουρίτσα έγραψε την ταινία του ως αλληγορία για την τραγωδία της Γιουγκοσλαβίας, τον εμφύλιο, τη διάλυση, την καταστροφή. Η τελική σκηνή συνοψίζει την τραγωδία του γιουγκοσλαβικού λαού: «φεύγουν χωρίς να γνωρίζουν πραγματικά τι τους συνέβη. Αυτός είναι ο δρόμος των Βαλκανικών λαών. Ποτέ δεν βλέπουν ορθολογικά το παρελθόν τους». Η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο είχε απέναντί της ένα ευρύτατο κεφάλαιο συμπάθειας και κατανόησης από την ευρωπαϊκή και διεθνή κοινή γνώμη, που καταλάβαινε την ανάγκη χαλάρωσης της λιτότητας. Οι εταίροι ήσαν έτοιμοι για παραχωρήσεις – δεν ήταν όμως έτοιμοι να φανούν ότι υποκύπτουν σε εκβιασμό. Μέσα σε τρεις μήνες, αυτό το κεφάλαιο συμπάθειας έχει εξανεμιστεί. Οι αφ’ υψηλού διαλέξεις, ο μιντιακός ναρκισσισμός, ο συνδυασμός προχειρότητας και προκλητικότητας, οι λεονταρισμοί, το chicken game, η περιφρόνηση προς κανόνες και δεσμεύσεις, οι μονομερείς ενέργειες, ο βαθιά αντιευρωπαϊκός τρόπος σκέψης ορισμένων υπουργών της κυβέρνησης, έχουν δηλητηριάσει το κλίμα στα κοινοβούλια των εταίρων. Σε λατινοαμερικανικό οίστρο, ο υπουργός των Οικονομικών μιλά για στρατιωτική δικτατορία που ασκείται σήμερα μέσω τραπεζών αντί για τανκς. Ο ίδιος ετοιμάζει βιβλίο όπου η ηγεσία της Ευρωζώνης κατηγορείται για ρατσισμό, μισαλλοδοξία, ανθρωπιστικό λουτρό αίματος... Ο υπουργός Αμυνας από την πλευρά του απειλεί να ξεφορτώσει τζιχαντιστές στην Ευρώπη, απειλεί τους εταίρους με Αρμαγεδδώνα εάν δεν δεχθούν τις προτάσεις της κυβέρνησης. Δεν δείχνει να αντιλαμβάνεται τις αντιδράσεις που προκαλεί στις δημοκρατίες της Ευρώπης η γλώσσα της απειλής και του εκβιασμού. Ο υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης γράφει την κοινή ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης και το μισό κοινοτικό δίκαιο στα σκονισμένα από τις διαδηλώσεις υποδήματά του. Η εγχώρια πολιτική αντιπαράθεση δεν είναι απλώς διχαστική. Η πολιτική κουλτούρα του κυβερνώντος εθνικολαϊκισμού παραπέμπει σε Γιουγκοσλαβία του Μιλόσεβιτς. 

Μια μετακομμουνιστική εθνικιστική πλειοψηφία κατάφερε εκεί να πείσει μια εξαντλημένη, απελπισμένη κοινή γνώμη ότι για όλα της τα δεινά φταίνε η Ευρώπη και η Δύση. Πέμπτη Φάλαγγα αποκαλείτο εκεί η αντιπολίτευση που πάλευε να συνδέσει τη χώρα με την Ευρώπη. Φιλοευρωπαίοι πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές, έφτασαν να δολοφονούνται στους δρόμους. Δεν θα φτάσουμε εκεί, αλλά η Βαλκάνια γειτονιά είναι σκοτεινή. 

Στη Βουλή μας η αντίθετη άποψη περίπου καταγγέλλεται ως προδοσία. H Ευρωζώνη ταυτίζεται με αποικιοκρατία. 

Στο διανοητικό σύμπαν της κυβέρνησης δεν γίνεται να υποστηρίζει κάποιος την κατάργηση των ελλειμμάτων της επικουρικής ασφάλισης χωρίς να είναι υπηρέτης των «θεσμών». «Πέμπτη Φάλαγγα» αποκάλεσε ο κ. Λαφαζάνης βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, απαντώντας στην κριτική του. «Είστε από την ίδια όχθη με τους δανειστές», κατήγγειλε ο υπουργός Εσωτερικών την φιλοευρωπαϊκή αντιπολίτευση. 

Η πρόεδρος της Βουλής δεν εκφράζει απλώς αλαζονεία και έπαρση: η δυσανεξία της προς την αντιπολίτευση, ο ζήλος στην αναζήτηση του «εσωτερικού εχθρού», έχουν κάτι από την παγωμένη ανάσα ολοκληρωτισμού. Η Ελλάδα είναι το νησί που ανεπαισθήτως απομακρύνεται από την Ευρώπη. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ανθρώπους που βλέπουν πραγματικά το μέλλον της Ελλάδας άρρηκτα συνδεδεμένο με την Ευρώπη και το ευρώ. Ανθρωποι που στρατεύτηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ αγανακτισμένοι από την ατιμωρησία της φοροδιαφυγής και παρανομίας των ισχυρών, οργισμένοι από μια ύφεση που άφησε πίσω της 400.000 οικογένειες χωρίς εργαζόμενο μέλος. Ευρωπαϊστές που στοιχήθηκαν έντιμα πίσω από το αίτημα της κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής, βλέπουν τώρα με τρόμο την πατρίδα να κλυδωνίζεται στο χείλος της καταστροφής, με τις τύχες της στα χέρια επικίνδυνων ερασιτεχνών, ιδεόληπτων και τυχοδιωκτών. 

Ηρθε η ώρα αυτοί οι άνθρωποι να λύσουν τη σιωπή τους, να κραυγάσουν την αγωνία τους, να απαιτήσουν από τον πρωθυπουργό να εγγυηθεί τα ευρωπαϊκά κεκτημένα της χώρας. 

Τώρα, γιατί αργότερα ίσως να είναι πολύ αργά. 

* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης.