Συμβαίνει τώρα: Η εποχικότητα του ελληνικού Τουρισμού...

...μέσα από μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του ΙΤΕΠ 

-  Υψηλότερη εποχικότητα εμφανίζουν οι τουρίστες από Τσεχία, Πολωνία, Νορβηγία, Αυστρία, Ιταλία και Δανία.
- Χαμηλότερη εποχικότητα εμφανίζουν οι τουρίστες που προέρχονται από Κύπρο, Ιαπωνία, Τουρκία, Κίνα, Βουλγαρία και Η.Π.Α..
- Εδώ η παρουσίαση και εδώ ολόκληρη η μελέτη

Τους άξονες άμβλυνσης της εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού αναδεικνύει το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο της Ελλάδας μέσα από την μελέτη του ΙΤΕΠ : «Η εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα», προτείνοντας αλλαγές στο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης της χώρας μέσω της υιοθέτησης Ειδικών Τοπικών Συμφωνιών Εποχικότητας. 

Στην παρουσίαση της μελέτης παρευρέθησαν o γενικός γραμματέας του υπουργείου Τουρισμού Τάσος Λιάσκος, ο πρόεδρος του ΞΕΕ Γιώργος Τσακίρης και ο πρόεδρος του ΙΤΕΠ Ανδρέας Μεταξάς. 

Στόχος της μελέτης -της οποίας επιστημονικός υπεύθυνος είναι ο Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Γεράσιμος Ζαχαράτος- είναι καταρχήν, η μέτρηση της εποχικότητας στην Ελλάδα, καθώς και της διαχρονικής της εξέλιξης και, εν συνεχεία, η σύγκρισή της με τις ανταγωνίστριες χώρες και, συγκεκριμένα, με αυτές της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Κύπρου και της Πορτογαλίας.

Υπογραμμίζεται ότι ο όρος «εποχικότητα του τουρισμού» υποδηλώνει το φαινόμενο της εκδήλωσης της τουριστικής δραστηριότητας σε ορισμένη εποχή του έτους.

Ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Γιώργος Τσακίρης αναφερόμενος στον σκοπό της μελέτης επισήμανε ότι : «η υψηλή εποχικότητα στην ζήτηση του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος αποτελεί μια παθογένεια που όλοι αναγνωρίζουμε ως σημαντική αβελτηρία στην προσπάθεια μεγιστοποίησης των ωφελειών της Ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό.
Συγχρόνως υπονομεύει την βιωσιμότητα των Ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων, διότι κακά τα ψέματα, καμία επιχείρηση, όσο επιτυχημένη και εάν είναι η εκμετάλλευση της, δεν μπορεί να επιβιώσει 12 μήνες, δουλεύοντας μόνο τους 4 ή 5 από αυτούς».
Στο πλαίσιο της έρευνας του Ινστιτούτου που αποτελεί όργανο του Ξ.Ε.Ε., αναπτύσσονται, μεταξύ άλλων, οι λόγοι δημιουργίας του φαινομένου της εποχικότητας και παρατίθενται άμεσα εφαρμόσιμες λύσεις για την απομείωσή του.
Ειδικότερα όπως επισημαίνει η μελέτη, οι τουρίστες με την υψηλότερη εποχικότητα προέρχονται από την Τσεχία, την Πολωνία, τη Νορβηγία, την Αυστρία, την Ιταλία και τη Δανία, ενώ τη χαμηλότερη εποχικότητα εμφανίζουν οι τουρίστες που προέρχονται από την Κύπρο, την Ιαπωνία, την Τουρκία, την Κίνα, τη Βουλγαρία και τις ΗΠΑ.

Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι οι χώρες προέλευσης τουριστών με χαμηλή εποχικότητα εμφανίζουν σχετικά χαμηλά μερίδια συμμετοχής στο σύνολο των τουριστών (με εξαίρεση τις ΗΠΑ). Επιπλέον, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ιταλία, χώρες με τα υψηλότερα μερίδια αφίξεων σε καταλύματα στην Ελλάδα (οι οποίες μάλιστα σαν σύνολο αντιπροσωπεύουν το 39,4% των αφίξεων) εμφανίζουν εποχικότητα υψηλότερη από τη μέση εποχικότητα του εισερχόμενου τουρισμού. Επίσης παρατηρείται ότι οι περιφέρειες με την εντονότερη εποχικότητα είναι τα Ιόνια Νησιά, το Νότιο Αιγαίο και η Κρήτη, ενώ αντίθετα οι περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Ηπείρου και Αττικής εμφανίζουν σημαντικά χαμηλότερη εποχικότητα σε σχέση με την επικράτεια.
Κομβικό ρόλο στην άμβλυνση της εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού θα έχουν οι Ειδικές Τοπικές Συμφωνίες Εποχικότητας όπου, σύμφωνα με την μελέτη, το Υπουργείο Τουρισμού οφείλει να αναλάβει το συντονιστικό ρόλο στην κατάρτισή τους και τον εποπτικό ρόλο στην υλοποίησή τους.
 Οι εν λόγω Συμφωνίες συνάπτονται μεταξύ όλων των ιδιωτικού χαρακτήρα εμπλεκομένων φορέων και συλλογικοτήτων του τοπικού τουριστικού κυκλώματος καθώς και των δημοσίων και αυτοδιοικητικών αρχών με στόχο την τήρηση των δράσεων που έχουν συμφωνηθεί για την υποστήριξη της άμβλυνσης της εποχικότητας στην καθορισμένη περιοχή.
Οι Ειδικές Τοπικές Συμφωνίες Εποχικότητας, εκτός των τοπικών παρεμβάσεων και δράσεων, που εκ των πραγμάτων λαμβάνουν υπόψη και τις τοπικές ιδιομορφίες και ιδιαιτερότητες, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν ένα γενικό πλαίσιο κινήτρων, ικανό να προσελκύσει το ενδιαφέρον συμμετοχής των επιχειρήσεων σε αυτές τις συμφωνίες.
Ειδικά την επιτυχία κατά τα πρώτα στάδια διαμόρφωσης ενός νέου τουριστικού μοντέλου, μπορεί να διασφαλίσει μόνον η δημόσια στήριξη με την μορφή επιδοτήσεων, φορολογικών κινήτρων ή, άλλων, αντίστοιχων μέτρων.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, το κράτος διαθέτει, κατά κύριο λόγο, τις εξής επιλογές:
1. Επιδοτήσεις και κίνητρα προς την πλευρά της τουριστικής προσφοράς είτε κλασσικών είτε εναλλακτικών μορφών τουρισμού που αφορούν σε περιόδους μη αιχμής.
2. Κινητροδότηση προς την πλευρά της ζήτησης, δηλαδή προς τους ταξιδιώτες ή το κύκλωμα ταξιδιωτικής διακίνησης, που επιλέγουν να πραγματοποιήσουν τα ταξίδια τους σε περιόδους μη αιχμής.
3. Συνδυασμός των παραπάνω. Ακόμη στη μελέτη προτείνεται η συγκρότηση μητρώου τουριστικών επιχειρήσεων μέσω ΓΕΜΗ με βάση τόσο τα ως άνω κριτήρια για τους ΔΛΤ ή άλλα π.χ. ΚΑΔ, όσο και την ιδιαίτερη ταυτότητα του κάθε προορισμού σε επίπεδο παραγωγικής δραστηριότητας (π.χ. εργαστήριο αργυροχρυσοχοΐας ή άλλης καλλιτεχνίας).
Όπως σημειώνεται οι Ειδικές Τοπικές Συμφωνίες Εποχικότητας θα περιλαμβάνουν και αντίστοιχες συμφωνίες με φορείς, επιχειρήσεις και συλλογικότητες σε επίπεδο τουριστικής ζήτησης όπως συνεργασίες με : κλασσικούς tour operators, online travel agents, Google, εταιρίες συνεδρίων, κρουαζιερόπλοια και μεταφορείς (αεροπορικές εταιρείες, ακτοπλοϊκές κ.ο.κ.) 

Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ επιχειρηματικών συλλογικοτήτων και Δημοτικών Αρχών κατά τη διάρκεια της ισχύος των Ειδικών Τοπικών Συμφωνιών Εποχικότητας η μελέτη προτείνει : 

• τη μείωση του τέλους διαμονής παρεπιδημούντων που επιβάλλεται στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και του τέλους επί των ακαθαρίστων εσόδων των τουριστικών επιχειρήσεων, 

• τη μείωση των δημοτικών τελών φωτισμού και καθαριότητας, 

• τη μείωση των τελών ύδρευσης στα πλαίσια των τοπικών ιδιαιτεροτήτων ύδρευσης, 

• την επέκταση των απαλλαγών που ισχύουν για τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και σε όσες τουριστικές επιχειρήσεις υποστηρίζουν την επιμήκυνση και είναι ενταγμένες στο πλαίσιο των Ειδικών Τοπικών Συμφωνιών Εποχικότητας, 

• την απαλλαγή από το τέλος διαφήμισης υπέρ δήμων για όλες τις δράσεις προβολής και τις εκδηλώσεις των τουριστικών επιχειρήσεων που θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα επιμήκυνσης. Σύμφωνα με την έρευνα του ΙΤΕΠ, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού σε περιόδους μη αιχμής -χωρίς την ανάλογη οικονομική στήριξη αυτών εγχειρημάτων από το κράτος- δεν μπορεί να επιφέρει ανατροπή του φαινομένου της εποχικότητας. 

Η Ισπανία με την εφαρμογή πλήθους επιδοτούμενων από το κράτος προγραμμάτων ταξιδιών κατά τις περιόδους μη αιχμής για πάνω από 25 χρόνια έχει αναδειχθεί ως η χώρα με τις καλύτερες επιδόσεις στην αντιμετώπιση της εποχικότητας. 

Συνεπώς, η υιοθέτηση τέτοιου είδους προγραμμάτων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, και κυρίως ο τουρισμός ατόμων τρίτης ηλικίας, καθώς και η διείσδυση σε αγορές, όπως της Κίνας και της Ιαπωνίας οι οποίες δείχνουν προτίμηση σε ταξίδια σε περιόδους μη αιχμής, εμφανίζεται ως η καλύτερη στρατηγική στο πλαίσιο ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου αντιμετώπισης της εποχικότητας στη χώρα μας. 

Με βάση τα συμπεράσματα της ανάλυσης της μελέτης, τρεις είναι οι κύριες ομάδες εισερχόμενων τουριστών πάνω στις οποίες δύναται να βασιστεί μια πολιτική μείωσης του φαινομένου της εποχικότητας, στοχεύοντας, κατ’ αρχάς σε επιλεγμένες περιφέρειες μέσα στο πλαίσιο Ειδικών Τοπικών Συμφωνιών Εποχικότητας. 

1.Τουρίστες τρίτης ηλικίας τόσο από εντός όσο και από εκτός ΕΕ. 

2.Τουρίστες από χώρες, κατά βάση, εκτός ΕΕ (π.χ. Κίνα, Ιαπωνία, Η.Π.Α., Καναδάς), όπου οι θεσμικοί και κλιματολογικοί παράγοντες διαμορφώνουν, εξ αντικειμένου, τουριστική ζήτηση εκτός αιχμής για προορισμούς σαν την Ελλάδα. 

3. Τουρίστες με ειδικά ενδιαφέροντα για εναλλακτικές μορφές τουρισμού, οι οποίες είναι δεκτικές για ανάπτυξη κατά την περίοδο της επιμήκυνσης. 

Τέλος στο πλαίσιο της μελέτης του ΙΤΕΠ αναπτύσσονται προτάσεις για την ανάπτυξη 

α) του τουρισμού της τρίτης ηλικίας τόσο και κυρίως από χώρες της Ευρώπης όσο και από τρίτες χώρες, 

β) του Πολιτιστικού τουρισμού, 

γ) του γαστρονομικού τουρισμού, 

δ) του Τουρισμού ευεξίας, υγείας και ιατρικού τουρισμού, 

ε) του Συνεδριακού τουρισμού, 

στ)του θρησκευτικού τουρισμού, 

ζ) και του αθλητικού τουρισμού (γκολφ, ποδηλατικός τουρισμός κ.λ.π.).  

O Γιώργος Τσακίρης

Στην εισαγωγική του ομιλία ο Γιώρος Τσακίρης τόνισε: 

"Σήμερα παρουσιάζουμε την μελέτη του ΙΤΕΠ για την εποχικότητα, που ουσιαστικά ολοκληρώνει την μελετητική προσέγγιση που ξεκινήσαμε στο Ξ.Ε.Ε., τα τελευταία τρία χρόνια, με τις μελέτες για τον ιατρικό τουρισμό, τον τουρισμό τρίτης ηλικίας και την προσβασιμότητα, παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν ή επηρεάζουν την εποχικότητα του Ελληνικού τουρισμού και αποτέλεσαν τη βάση για την κατεύθυνση στην οποία θα μπορούσε να κινηθεί η τουριστική πολιτική και στρατηγική, για την αντιμετώπισή της. 

Η υψηλή εποχικότητα στην ζήτηση του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος αποτελεί μια παθογένεια που όλοι αναγνωρίζουμε ως σημαντική αβελτηρία στην προσπάθεια μεγιστοποίησης των ωφελειών της Ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό. 

Συγχρόνως υπονομεύει την βιωσιμότητα των Ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων, διότι κακά τα ψέματα, καμία επιχείρηση, όσο επιτυχημένη και εάν είναι η εκμετάλλευση της, δεν μπορεί να επιβιώσει 12 μήνες, δουλεύοντας μόνο τους 4 ή 5 από αυτούς. Η υψηλή εποχικότητα έχει αντιμετωπισθεί για πολλά χρόνια ως ένα έλλειμμα στρατηγικής της πολιτείας και των αυτοδιοικητικών αρχών. 

Επειδή όμως όλοι πρέπει πλέον να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας, η εποχικότητα είναι ένα πρόβλημα βαθύτατα διαρθρωτικό, για το οποίο όλοι είμαστε εξίσου υπεύθυνοι. Οι επιπτώσεις στην απασχόληση, στην εθνική οικονομία αλλά και την οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων είναι σημαντικότατες. Απαιτούνται επιδόματα ανεργίας, χάνονται σημαντικά μερίδια αγοράς για την χώρα, ενώ οι τουριστικές επιχειρήσεις στοχεύουν το ακατόρθωτο, δηλαδή την επιβίωση τους με χαμηλότερα έσοδα, γεγονός που οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο, όπου το προϊόν δεν αναβαθμίζεται όσο συχνά θα έπρεπε, δανειακές υποχρεώσεις συσσωρεύονται, οι επιχειρήσεις βασίζονται αμιγώς σε οικογενειακά μοντέλα εκμετάλλευσης και όλα αυτά οδηγούν σε μια χαμηλότερη των δυνατοτήτων του απόδοση του κλάδου. Το πρόβλημα και οι επιπτώσεις της υψηλής εποχικότητας είναι διαχρονικά γνωστά σε όλους και συμπεριλαμβάνονταν πάντοτε στην ρητορική μας ως φορείς, μεταξύ των προβλημάτων του Ελληνικού τουρισμού. Όμως η προσέγγιση αντιμετώπισης της, ως προβλήματος, ήταν πάντοτε προς την κατεύθυνση της προσέλκυσης των εκτός εποχής επισκεπτών, αντί να προσπαθούμε να οργανώσουμε πρώτα το προϊόν μας και παράλληλα να κυνηγήσουμε τους επισκέπτες. 

Δηλαδή ουσιαστικά θέλαμε να φέρουμε πρώτα την πελατεία και μετά να δούμε τι θα τους κάνουμε ή τι θα γίνει με το πραγματικό προϊόν. 

Βέβαια, όσο καλό και εάν είναι το προϊόν σου εάν δεν έχεις πελάτες, μοιραία θα απαξιωθεί και θα καταρρεύσει, επιτείνοντας ακόμη περισσότερο την εποχικότητα. Και εδώ πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι σε κάθε προσπάθεια άμβλυνσης της εποχικότητας ελλοχεύει ο κίνδυνος ότι εάν δεν πετύχει, η επόμενη μέρα θα σε βρει ως προορισμό σε χειρότερη θέση, όσον αφορά την εποχικότητα της ζήτησης σου, από αυτή που ήσουν πριν ξεκινήσεις την προσπάθεια. Συνεπώς κάθε προσπάθεια επιβάλλεται να είναι στρατηγικά προετοιμασμένη, κοινωνικά και επιχειρηματικά προσυνεννοημένη και σε κάθε περίπτωση να έχουν εξετασθεί όλοι οι παράμετροι της διότι, εάν οι όποιες προσπάθειες εισόδου σε μια νέα αγορά αποτύχουν σε αντίθεση με ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα, αυτό συνιστά στην ουσία ένα πισωγύρισμα, το οποίο θα έχει δυστυχώς σημαντικό κόστος στην εικόνα και την υστεροφημία μας. 

Η σημερινή μελέτη εξετάζει την εποχικότητα σε βάθος μέσα από παραμέτρους όπως, την εποχικότητα σε επίπεδο περιφερειών, εθνικοτήτων, ανταγωνιστριών χωρών, το κλίμα και καταλήγει με προτάσεις οι οποίες βάζουν μια σειρά στις πρωτοβουλίες που πρέπει να αναλάβουμε όλοι μας. 

Φυσικά το μεγάλο, το μέγιστο βάρος των πρωτοβουλιών πέφτει στο Υπουργείο Τουρισμού που έχει και την ευθύνη της τουριστικής στρατηγικής και πολιτικής της χώρας. Πιστεύω ότι η μελέτη που παρουσιάζουμε σήμερα, αποτελεί οδηγό που θα βοηθήσει στην υιοθέτηση και υλοποίηση της κατάλληλης στρατηγικής για την άμβλυνση της εποχικότητας της τουριστικής ζήτησης στην χώρα μας".