Το πιλοτικό πρόγραμμα ETIS- Environment Tourism Indicator System

 Γράφει η Βεατρίκη Σέρβου Διευθύντρια Διεύθυνσης Τουρισμού Δήμου Ρόδου 

Η ανταγωνιστικότητα ενός τουριστικού προορισμού συνδέεται στενά με την αειφορία δεδομένου ότι η ποιότητα των τουριστικών προορισμών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον τους. Η βιωσιμότητα του τουρισμού καλύπτει πολλές πτυχές όπως η υπεύθυνη χρήση των φυσικών πόρων (απόβλητα, πίεση νερού, γη και βιοποικιλότητα), η χρήση «καθαρής» ενέργειας, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, η διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής ακεραιότητας των προορισμών, η ποιότητα και η βιωσιμότητα των θέσεων εργασίας, οι τοπικές οικονομικές επιπτώσεις και η εξυπηρέτηση των πολιτών. Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προκλήσεων απαιτείται η συλλογή χρηστικών πληροφοριών οι οποίες θα προέλθουν από συγκεκριμένους δείκτες. Οι δείκτες αυτοί θα συμβάλλουν σημαντικά στη μέτρηση της απόδοσης της τοπικής τουριστικής βιομηχανίας, στη λήψη μέτρων για τη βελτίωσή της και στην εξασφάλιση ενός βασικού ρόλου γι΄ αυτήν στην ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εδώ και χρόνια δεσμευθεί για την προώθηση της αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης στην Ευρώπη και για το λόγο αυτό εισήγαγε μία σειρά από εργαλεία για να διευκολύνει την ορθολογική περιβαλλοντική διαχείριση από πλευράς επιχειρήσεων, όπως για παράδειγμα το EU- Eco label ή το EMAS (The Community Eco Management and Audit Scheme). Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2011 πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη πάνω από ένα δισεκατομμύριο ταξίδια. Η μέση δαπάνη κάθε ταξιδιού αποτιμήθηκε στα 347 ευρώ. 

Συνολικά, κατά τη διάρκεια των ταξιδιών πραγματοποιήθηκε δαπάνη ύψους 312 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτό είχε θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση, την αύξηση των φορολογικών εσόδων του κράτους, την επιτυχημένη ανάπτυξη των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων, την προστασία του περιβάλλοντος και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Όμως είχε και αρνητικές επιπτώσεις όπως η παραγωγή μεγάλης ποσότητας αποβλήτων και η υπερβολική χρήση νερού και ενέργειας που σαφώς επηρεάζουν δυσμενώς τις τοπικές κοινωνίες. Για το λόγο αυτό κρίθηκε αναγκαία η συλλογή στοιχείων στα οποία θα στηριχθούν οι τοπικοί φορείς ώστε να διαμορφώσουν μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τον εκάστοτε τουριστικό προορισμό και να λαμβάνουν αποφάσεις προς την κατεύθυνση της βελτίωσής τους. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή το πιλοτικό πρόγραμμα Ευρωπαϊκό Σύστημα Δεικτών Τουρισμού (ETIS- Environment Tourism Indicator System) για την αειφόρο διαχείριση των τουριστικών προορισμών με σκοπό την παρακολούθηση, τη διαχείριση, τη μέτρηση και τη βελτίωση της βιωσιμότητάς τους. Τα αποτελέσματα του προγράμματος θα χρησιμοποιηθούν για τη διαμόρφωση της τουριστικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Δήμος Ρόδου, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους φορείς που έχουν επιλεγεί για να πλαισιώσουν την πρώτη πιλοτική φάση του προγράμματος που ξεκίνησε επίσημα την 15η Ιουλίου 2013. Τη διαχείριση της συμμετοχής του Δήμου Ρόδου στο πρόγραμμα έχει αναλάβει η Διεύθυνση Τουρισμού του Δήμου Ρόδου. Το πρόγραμμα θα εφαρμοστεί ως εξής: Βήμα 1ο Ευαισθητοποίηση φορέων τουριστικού προορισμού: Κάθε τουριστικός προορισμός που εφαρμόζει το πρόγραμμα Ευρωπαϊκό Σύστημα Δεικτών Τουρισμού (ETIS- Environment Tourism Indicator System) για την αειφόρο διαχείριση των τουριστικών προορισμών πρέπει να προβαίνει σε δημοσιεύσεις και σε κοινοποιήσεις ώστε η δράση αυτή να γίνει γνωστή σε πλήθος μελών και φορέων της τοπικής κοινωνίας. 

Ο Δήμος Ρόδου έχει ήδη προβεί σε σχετικές δημοσιεύσεις. Βήμα 2ο Δημιουργία του προφίλ του τουριστικού προορισμού: 

Η αποτύπωση των χαρακτηριστικών των τουριστικών προορισμών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα αποτελεί τη δεύτερη υποχρέωση των εταίρων. Για το λόγο αυτό έχει συσταθεί μία φόρμα προσδιορισμού του προφίλ των τουριστικών προορισμών την οποία ο Δήμος Ρόδου έχει ήδη αποστείλει στον ανάδοχο φορέα συμπληρωμένη. Η φόρμα αυτή περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του νησιού, τις παρεχόμενες υπηρεσίες, τις συγκοινωνίες, τον αριθμό των επισκεπτών και άλλα. Βήμα 3ο Δημιουργία ομάδας εργασίας (Stakeholder Working Group): Ο Δήμος Ρόδου βρίσκεται στη διαδικασία διαμόρφωσης μίας ομάδας εργασίας η οποία θα πλαισιώνεται από εκπροσώπους των τουριστικών φορέων της Ρόδου, από εκπροσώπους φορέων του Δημοσίου, από στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού που είναι υπεύθυνοι για θέματα όπως η οικονομική ανάπτυξη, η απασχόληση, ο προγραμματισμός, οι προστατευόμενες περιοχές και το περιβάλλον και από άτομα που εμπλέκονται κατά οποιονδήποτε τρόπο στην τουριστική βιομηχανία του προορισμού. 

Τα μέλη της ομάδας θα συναντώνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα προκειμένου να διατυπώνουν τη γνώμη τους σχετικά με διάφορα ζητήματα και να μεταφέρουν την εμπειρία τους πάνω σε αυτά. Βήμα 4ο Καθορισμός των ρόλων και των αρμοδιοτήτων των μελών της ομάδας εργασίας (Stakeholder Working Group): Οι συναντήσεις των μελών της ομάδας εργασίας θα βοηθήσουν στον καθορισμό του ρόλου και των αρμοδιοτήτων που θα αναλάβει το κάθε μέλος ώστε να συλλεχθούν εμπρόθεσμα και με ακρίβεια τα δεδομένα που σχετίζονται με τον κάθε δείκτη. Βήμα 5ο Συλλογή και καταγραφή των δεδομένων: Τα μέλη της ομάδας εργασίας θα πρέπει να εργαστούν προς την κατεύθυνση της συλλογής των στοιχείων που θα συνθέσουν την εικόνα του τουριστικού προορισμού. Τα στοιχεία θα συλλεχθούν μέσα από έρευνα, ερωτηματολόγια και άλλες δράσεις. Τα μέλη της ομάδας απαιτείται να συνεργάζονται και όπου είναι αναγκαίο να αλληλοσυμπληρώνονται. Βήμα 6ο Ανάλυση αποτελεσμάτων: Με βάση τα στοιχεία που θα συλλεχθούν, η ομάδα εργασίας θα πρέπει να συναντηθεί ώστε να τα επεξεργαστεί και να καταλήξει στα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα στοιχεία αυτά. Οι αδυναμίες του τουριστικού προορισμού που θα εντοπιστούν θα πρέπει να καταγραφούν κατά σειρά προτεραιότητας με κριτήριο το πόσο σημαντικά είναι όσον αφορά την εικόνα του τουριστικού προορισμού και τελικά να αναληφθεί από τους υπεύθυνους φορείς δράση ώστε να εξαλειφθούν οι αδυναμίες και να προβληθούν τα δυνατά του σημεία. Βήμα 7ο Δημιουργία προϋποθέσεων συνεχούς βελτίωσης και ανάπτυξης του τουριστικού προορισμού: Το τελευταία βήμα για την ομάδα εργασίας είναι η χάραξη μίας στρατηγικής σε χρονικό ορίζοντα τριών ετών για τη μακροπρόθεσμη βελτίωση της εικόνας του τουριστικού προορισμού. Κάθε μέλος της ομάδας εργασίας θα πρέπει να δεσμευθεί ότι θα προσπαθήσει να επιτύχει έστω και μικρές βελτιώσεις στον τομέα της ευθύνης του ώστε τελικά να επιτευχθεί μία βελτιωμένη συνολική εικόνα για τον τουριστικό προορισμό. Οι βελτιώσεις αυτές μπορεί μελλοντικά να συμβάλλουν σε μία θεαματική διαφοροποίηση της εικόνας του τουριστικού προορισμού. Η διαδικασία θα ελέγχεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και νέοι δείκτες θα προστίθενται ανάλογα με τις ανάγκες. 

Προτείνεται από τον ανάδοχο φορέα να υπάρχει συνεργασία και μεταξύ των ομάδων εργασίας των τουριστικών προορισμών που συμμετέχουν στο πιλοτικό πρόγραμμα ώστε να γίνονται συγκρίσεις όσον αφορά την πρόοδό τους. Οι συγκρίσεις αυτές θα βοηθήσουν κάθε τουριστικό προορισμό να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του και να βελτιώσει την εικόνα του. Τα στοιχεία που θα προκύψουν από όλη αυτή τη διαδικασία θα βοηθήσουν κάθε τουριστικό προορισμό να καταστρώσει το κατάλληλο πρόγραμμα μάρκετινγκ και επικοινωνίας. 

Οι δείκτες που προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιηθούν κατά την εφαρμογή του προγράμματος είναι: 

Τομέας Α: Management τουριστικού προορισμού 

• Η εφαρμοζόμενη πολιτική αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. 

• Το εφαρμοζόμενο από τις τουριστικές επιχειρήσεις management στο πλαίσιο της αειφορίας. 

• Η ικανοποίηση του πελάτη. 

• Το επίπεδο πληροφόρησης και επικοινωνίας. 

Τομέας Β: Οικονομικοί δείκτες 

• Η ροή των επισκεπτών στον τουριστικό προορισμό. 

• Η απόδοση των τουριστικών επιχειρήσεων. 

• Η ποιότητα και η ποσότητα των απασχολούμενων στις τουριστικές επιχειρήσεις. 

• Ο βαθμός εξασφάλισης της ασφάλειας και της υγείας των τουριστών. 

• Ο βαθμός στήριξης τις τοπικής οικονομίας από τις τουριστικές επιχειρήσεις. 

Τομέας Γ: Κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις 

• Οι επιπτώσεις στην τοπική κοινωνία. 

• Η ισότητα των δύο φύλων. 

•  Η ισότητα και η προσβασιμότητα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. 

• Η προστασία και η αξιοποίηση της πολιτισμικής κληρονομιάς, της τοπικής ταυτότητας και των περιουσιακών στοιχείων. 

Τομέας Δ: Περιβαλλοντικές επιπτώσεις 

 • Η μείωση των αρνητικών επιπτώσεων από τις συγκοινωνίες. 

• Οι κλιματικές αλλαγές. 

• Η ορθολογική διαχείριση των στερεών αποβλήτων. 

• Η επεξεργασία των λυμάτων. 

• Η διαχείριση των υδάτινων πόρων. 

• Η ορθολογική χρήση της ενέργειας. 

• Η προστασία της βιοποικιλότητας. 

• Η διαχείριση της ενέργειας και του θορύβου. 

• Η ποιότητα των υδάτων κολύμβησης.