Καινοτόμες τάσεις στην τουριστική ανάπτυξη

Με εξαιρετική επιτυχία, συμμετοχή ιδιαίτερα αξιόλογων ομιλητών, αλλά και πλήθος κόσμου, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση με θέμα «Καινοτόμες τάσεις στην τουριστική ανάπτυξη», που διοργάνωσε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας και το Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πλαίσιο της σειράς διαλέξεων «Ζητήματα Επικοινωνίας», που διοργανώνεται για 7η χρονιά. Ο κεντρικός ρόλος της τουριστικής βιομηχανίας για την ελληνική οικονομία, ειδικά στην κρίσιμη περίοδο που διανύει η χώρα μας, αποτέλεσε την αφορμή για μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση-ανάλυση των σύγχρονων τάσεων και προβλημάτων του κλάδου. Επίσημος προσκεκλημένος της εκδήλωσης ήταν ο καθηγητής Seppo Aho, Διευθυντής Ανάπτυξης του Τμήματος Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Lapland της Φινλανδίας, ο οποίος αναφέρθηκε στην εφαρμογή της έννοιας της «Οικονομίας των Εμπειριών» («experience economy») στον τουρισμό. Αν και η έννοια της «Οικονομίας των Εμπειριών» γεννήθηκε στον τομέα των επιχειρήσεων, σήμερα εφαρμόζεται με επιτυχία στον τουρισμό, όπου οι επιχειρήσεις διοργανώνουν μοναδικές δραστηριότητες για τους πελάτες τους, με στόχο η ίδια η εμπειρία να αποτελέσει το προϊόν που διαχειρίζονται. Μίλησαν επίσης οι Γιάννης Ρέτσος, Ανδρέας Παπαθεοδώρου, Αντώνης Καμπουράκης, Αγνή Χρηστίδου και Γιάννης Πανηγυράκης, ενώ την συζήτηση συντόνισε ο καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής του ΕΠΙΕΕ Μιχάλης Μεϊμάρης.

Στην εισήγησή του ο κ. Αho τόνισε μεταξύ άλλων: " Ο αυστριακός οικονομολόγος Josef Schumpeter εισήγαγε την έννοια των καινοτομιών στην οικονομική θεωρία την εποχή του Μεσοπολέμου. Η κεντρική του ιδέα ήταν ότι η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι δυνατή σε σταθερές οικονομίες, εάν αυτές διατηρήσουν τις παραδοσιακές τους δομές αναλλοίωτες. Η θετική ανάπτυξη –η οποία συνήθως περιγράφεται ως οικονομική ανάπτυξη– είναι δυνατή μόνο μέσω δομικών αλλαγών που επιφέρουν βελτιώσεις. Σύμφωνα με τον Schumpeter, ο ρόλος των επιχειρηματιών είναι κεντρικός σε αυτές τις διαδικασίες αλλαγής. Εξυπακούεται ότι οι επιχειρηματίες εμφορούνται από τη φυσική τάση να επιφέρουν βελτιώσεις καθώς αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη επιτυχία για τους ίδιους και τους οργανισμούς όπου εργάζονται. Οι επιχειρηματίες μπορούν να θεωρηθούν φορείς καινοτομίας. Εντούτοις, μπορεί να υπάρξουν –και συνήθως υπάρχουν– και άλλες μορφές φορέων καινοτομίας, καθώς η δραστηριότητα αυτή δεν περιορίζεται ασφαλώς στον επιχειρηματικό τομέα.
Ένας γενικός ορισμός της καινοτομίας: Καινοτομία είναι ένας νέος, βελτιωμένος τρόπος να γίνονται τα πράγματα με εφαρμογή στην πράξη. Επομένως, οι καινοτομίες πάντοτε εφαρμόζονται στην πράξη –δεν μπορούν να υπάρξουν μόνο στη θεωρία. Περιλαμβάνουν πάντα βελτιώσεις σε πρακτικό επίπεδο, σε ένα ευρύτατο πεδίο εφαρμογής (π.χ. στους τομείς της παραγωγής, του μάρκετινγκ, των υπηρεσιών παροχής τροφίμων, της κατανάλωσης, του ελεύθερου χρόνου ή του τρόπου ζωής γενικότερα).
Οι προϋποθέσεις της καινοτομίας ποικίλλουν ανάλογα με το περιβάλλον εφαρμογής τους. Σημαντικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της καινοτομίας είναι: 1) αίτημα ή ανάγκη για αλλαγή (βελτίωση), 2) ύπαρξη διαφορετικών και ανταγωνιστικών μεταξύ τους προτάσεων/λύσεων, 3) διαθεσιμότητα ενός ικανού φορέα αλλαγής, 4) ευελιξία του συστήματος να διαχειριστεί συγκρούσεις και να υιοθετήσει δομικές αλλαγές, 5) διαθεσιμότητα πόρων απαραίτητων για την αλλαγή, 6) εύλογες ανταμοιβές για εκείνους που θα εξασφαλίσουν την επιτυχία, και 7) ένα προκαθορισμένο σύστημα δίκαιης κατανομής των παροχών που θα προκύψουν από τις καινοτομίες.
Ο τουρισμός υπό κανονικές συνθήκες πληροί πολλές από τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις. Κατ’ αρχάς, συνήθως υπάρχει μια διαρκής ανάγκη για αλλαγή, καθώς η αναζήτηση για βελτιώσεις στην παραγωγή και το μάρκετινγκ των τουριστικών υπηρεσιών είναι επίσης διαρκής. Δεδομένου ότι πρόκειται για έναν ανοικτό τομέα τόσο σε παλιές όσο και σε νέες επιχειρήσεις, υπάρχουν πάντοτε νέες ιδέες και προσπάθειες βελτίωσης των διαδικασιών. Οι φορείς της αλλαγής αποτελούν παράγοντα-κλειδί στις καινοτομίες. Παράλληλα με τους παραδοσιακούς επιχειρηματίες μια νέα ομάδα φορέων αλλαγής δραστηριοποιείται σήμερα σε πολλά είδη αναπτυξιακών έργων. Οι μάνατζερ είναι εκ των πραγμάτων φορείς αλλαγής. Η ευελιξία του συστήματος ποικίλλει σημαντικά ως προς την προθυμία του να υιοθετεί δομικές αλλαγές, οι οποίες είναι συνήθως απαραίτητες σε μεγάλα έργα του τομέα του τουρισμού ή άλλων τομέων της οικονομίας. Εντούτοις, οι αλλαγές που προκύπτουν από έργα τουριστικής ανάπτυξης έχουν συνήθως σχετικά μικρή επίδραση στην κοινωνία σε σύγκριση με έργα βιομηχανικού χαρακτήρα, όπως είναι π.χ. η εκμετάλλευση νέων ορυχείων. Όσον αφορά τους απαραίτητους πόρους, οι απαιτούμενες επενδύσεις σε νέες τουριστικές υπηρεσίες είναι μάλλον περιορισμένες, με κεντρικό παράγοντα της παραγωγής το έμψυχο δυναμικό. Οι καλές ιδέες στον τομέα του τουρισμού δεν πάνε ποτέ χαμένες. Οι ανταμοιβές για την επιτυχία στην τουριστική ανάπτυξη παίρνουν πολλές μορφές: αύξηση εσόδων, δημοσιότητα, αυξημένο κύρος και εμπιστοσύνη, κλπ. Βασισμένος στην αξιοποίηση του έμψυχου δυναμικού, ο τουρισμός αποτελεί ένα πεδίο που συνήθως εξασφαλίζει δουλειά και εισόδημα στην κοινωνία όπου αναπτύσσεται με αποτέλεσμα τη δίκαιη κατανομή των κερδών. Μπορεί, λοιπόν, να συμπεράνει κανείς ότι –γενικά μιλώντας– ο τουρισμός αποτελεί ένα πεδίο δραστηριότητας όπου πληρούνται οι βασικές προϋποθέσεις της καινοτομίας, θεωρητικά τουλάχιστον, σε ικανοποιητικό βαθμό.
Επιπλέον ώθηση της καινοτομίας στον τομέα του τουρισμού μπορεί να προκύψει χάρις σε τρία συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του πεδίου: 1) πλούτος νέων ιδεών που συνδέονται με νέες εντυπώσεις, οι οποίες δημιουργούνται εντός του πλαισίου τουριστικής δραστηριότητας, 2) αυξημένο κοινωνικό κεφάλαιο, το οποίο δημιουργείται από νέες κοινωνικές επαφές, νέες γνωριμίες και φιλικές σχέσεις, και 3) η ύπαρξη μιας λογικής ανοικτής σε νέες ιδέες και πειραματισμούς (“liminoid state of mind”). Οι τρεις αυτοί παράγοντες αλληλοϋποστηρίζονται για τη δημιουργία ενός ερεθίσματος για νέες σκέψεις και στόχους, πειραματισμούς για βελτιώσεις και, τελικώς, καινοτομίες. Η συνένωση δυνάμεων των τριών αυτών παραγόντων μπορεί να χαρακτηριστεί ως“το μαγικό τρίγωνο του τουρισμού”, καθώς οι προϋποθέσεις αυτές είναι συνήθεις στον τουρισμό και σπάνιες σε άλλα πεδία.
Το διαρκές αίτημα για καινοτομία, αναβάθμιση στην ποιότητα και την ασφάλεια των υπηρεσιών, στην αποτελεσματικότητα του μάρκετινγκ κλπ. στην τουριστική βιομηχανία συνεπάγεται ότι βελτιώσεις σε επαγγελματικές δεξιότητες είναι διαρκώς απαραίτητες, καθώς οι καταναλωτικές συνήθειες, οι διαθέσιμες τεχνολογίες, το νομικό πλαίσιο και τα περιβαλλοντικά κριτήρια υπόκεινται σε αλλαγές.
Η αξιοποίηση του διαδικτύου και άλλων μορφών της σύγχρονης τεχνολογίας στον τουρισμό είναι πολύ διαδομένες. Αυτό αποτελεί ένα καλό παράδειγμα καινοτομίας: μια ξεκάθαρη αλλαγή στον τρόπο που γίνονται τα πράγματα εφαρμόζεται σε μεγάλη κλίμακα στην πράξη. Εντούτοις, οι περισσότερες καινοτομίες στον τομέα του τουρισμού αποτελούν μικρής κλίμακας βελτιώσεις σε ποικίλες δραστηριότητες. Η αξία τους, όμως, ξεπερνάει τη συγκεκριμένη πρακτική εφαρμογή καθώς διατηρούν και καλλιεργούν μια καινοτόμα στάση μεταξύ όσων δραστηριοποιούνται στον τομέα της τουριστικής ανάπτυξης.
Η οικονομία των εμπειριών (experience economy) αποτελεί μια πρόσφατη εξέλιξη στην οικονομική επιστήμη και τη μελέτη του τουρισμού. Εισάγει νέες έννοιες και πρότυπα δράσης με στόχο την αύξηση του οικονομικού οφέλους μέσω της προσαρμογής των προσφερόμενων υπηρεσιών σε συγκεκριμένους στόχους. Οι αρχές και τα πρότυπα της οικονομίας των εμπειριών προσφέρουν πολλές δυνατότητες για την ανάπτυξη καινοτομιών στις τουριστικές -και όχι μόνο- υπηρεσίες για την ενίσχυση τόσο των εμπειριών όσο και της οικονομικής αξίας. Για παράδειγμα, η αξία ενός φλιτζανιού καφέ μπορεί να πολλαπλασιαστεί όταν στην προσφορά του εφαρμοστούν οι αρχές της οικονομίας των εμπειριών (συμπεριλαμβανομένου του τρόπου σερβιρίσματος, του περιβάλλοντος, της «σκηνοθεσίας» κλπ.). Νέες ιδέες, επινοήσεις και καινοτομίες αποτελούν την απαραίτητη καύσιμη ύλη της οικονομίας των εμπειριών: η Ντίσνεϊλαντ είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής της έννοιας αυτής στην πράξη.
Η αισθητική και η τέχνη, η φυγή, η μάθηση και η χαλάρωση αποτελούν σημαντικές κινητήριες δυνάμεις του σύγχρονου τουρισμού. Μια ποικιλία τουριστικών υπηρεσιών συνδέεται με καθεμιά από αυτές τις θεματικές –και με αντίστοιχες σημαντικές καινοτόμες εξελίξεις. Τα μουσεία τέχνης, λόγου χάρη, έχουν εξελιχθεί με τρόπο ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες των επισκεπτών τους για μάθηση και χαλάρωση– πέρα από την παραδοσιακή ανάγκη για αισθητική απόλαυση. Η αύξηση της οικονομικής αξίας περιλαμβάνεται σε αυτές τις εξελίξεις. Η σκηνοθεσία, η χρήση ρόλων και άλλων αρχών που προέρχονται από τον χώρο του θεάτρου βρίσκουν εφαρμογή στην οικονομία των εμπειριών. Πράγματι, η αύξηση της οικονομικής αξίας στην οικονομία των εμπειριών βασίζεται συνήθως σε άυλους πόρους, όπως είναι οι ιδέες.
Η σιωπή αποτελεί ένα παράδειγμα πολύτιμου άυλου πόρων στο πλαίσιο της οικονομίας των εμπειριών. Η σπανιότητά της στις αστικές κοινωνίες την καθιστά μια συναρπαστική θεματική και προοπτική. Η σιωπή χρησιμοποιείται ήδη ευρέως σε κάποιες παραδοσιακές μορφές τουρισμού, π.χ. σε ησυχαστήρια και ταξίδια σε παρθένες φυσικές τοποθεσίες. Εντούτοις, η σιωπή θα μπορούσε να παρασχεθεί ως υπηρεσία και υπό άλλες μορφές εντός αστικών περιβαλλόντων, σε χώρους όπως είναι οι θρησκευτικοί ναοί, τα μουσεία τέχνης, οι αθλητικές εγκαταστάσεις, κλπ. εφόσον αναπτύσσονταν οι κατάλληλες καινοτομίες για τους αντίστοιχους σκοπούς σύμφωνα με τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου".

Από την πλευρά του ο Αντώνης Καμπουράκης υπογράμμισε ιδιαίτερα την συγκυρία, σημειώνοντας : "Συζητάμε σήμερα, φίλες και φίλοι, μέσα στη δίνη μιας βαθιάς συστημικής κρίσης, η οποία όπου κι αν κοιτάξεις, δεν αφήνει τίποτα ανέγγιχτο. Στην οικονομία, στην κοινωνία, στην πολιτική, ακόμα και στις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις. Είναι μοιραίο, ο τουρισμός παρά τις αντοχές που επιδεικνύει, να επηρεάζεται άμεσα, από το ευρύτερο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον. Αρκεί να σας θυμίσω, ότι ένας επιχειρηματίας στο χώρο του τουρισμού, αναλώνει καθημερινά, σχεδόν το 85% του ημερήσιου χρόνου του, όχι σε αυτό καθ’ αυτό το αντικείμενο, της ενασχόλησής του, αλλά στο να αντιμετωπίσει δύσκολες ανάγκες, και πρώτα απ’ όλα να βρει τους πόρους, να καταφέρει να εισπράξει τα δεδουλευμένα του, για να μπορέσει να πληρώσει φόρους, μισθούς, τράπεζες και προμηθευτές. Αν αυτό είναι σοβαρό και παραγωγικό, το να ασχολείται μόνον το 15% του χρόνου του, για να λειτουργήσει την ξενοδοχειακή του μονάδα, τότε τι να ελπίζουμε ακόμα"; Και συνέχισε: " Πρακτικά λοιπόν έχουμε δύο επιλογές: Ή, να παριστάνουμε το ανέκδοτο που λέει, «ευτυχώς δεν πάθαμε και τίποτα» ή το «ευτυχώς δεν πνίγηκε κανένας» και άρα συνεχίζουμε, όπως ξέραμε… Ή, να συνειδητοποιήσουμε πραγματικά τα δεδομένα, που έχουν διαμορφωθεί για τη χώρα, και έτσι να συνεισφέρουμε, στο να βρεθούν οι καλύτερες δυνατές λύσεις, μέσα στη δυσκολότερη περίοδο.
Βεβαίως, η πρώτη επιλογή - δηλαδή το να αρνείται κανείς την πραγματικότητα- δεν είναι μια σοβαρή επιλογή, που θα μπορούσε να μας πάει πολύ μακριά. Άρα, ο δρόμος που έχουμε μπροστά μας είναι μονής κατεύθυνσης, και μας υποχρεώνει όλους να εξετάσουμε νηφάλια, υπεύθυνα και ψύχραιμα τα σημερινά δεδομένα και ταυτόχρονα να θέσουμε τους στόχους του αύριο. Να διαμορφώσουμε με διορατικότητα τον χάρτη, που θα μας κατευθύνει στο μέλλον. Κι αυτό σημαίνει σωστή διάγνωση, του πού είμαστε, και διορατική στόχευση, για το πού θέλουμε να πάμε.
Η εμπειρία που έχω αποκομίσει, από τη δραστηριότητά μου στον επιχειρηματικό στίβο, μου έχει διδάξει σίγουρα ένα πράγμα: Αν δεν κοιτάς εκεί που θέλεις να πας, τελικά θα πας εκεί που κοιτάς. Και όταν «κοιτάς τα παπούτσια σου», δεν θα πας πουθενά. Θα παραμένεις στάσιμος, διακινδυνεύοντας να βρεθείς τελευταίος και καταϊδρωμένος.
Αυτός είναι κατά τη γνώμη μου, ο σοβαρότερος κίνδυνος και η μεγαλύτερη απειλή, από τη σημερινή κρίση. Να μας στερήσει την ικανότητα να σκεφτόμαστε μακρόπνοα. Να μας στερήσει τη δυνατότητα να επενδύουμε με αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση, στον ορίζοντα του μέλλοντος. Να μας εγκλωβίσει, σε μια αμυντική λογική, μέσα σε ένα φανταστικό «οχυρό Ρούπελ», και να πυροβολούμε με άσφαιρα πυρά, και σε άσχετες κατευθύνσεις, τις συνέπειες της κρίσης. Με άλλα λόγια, να μας καταστήσει επίδοξους διαχειριστές αδιεξόδων.
Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι απλά να επιστρέψουμε εκεί, που ήμασταν πριν από την εκδήλωση, των οικονομικών σπασμών της κρίσης. Είναι κάτι πολύ πιο σημαντικό, και πιο σπουδαίο. Ένα άρθρο του New York Times, Sunday Magazine, που δημοσιεύτηκε έναν χρόνο μετά την 11η Σεπτεμβρίου είχε τίτλο "Don't Rebuild! Re-imagine!". Τηρουμένων των αναλογιών, και βρισκόμενοι σ’ ένα σημείο μηδέν, μεσούσης της βαθιάς κρίσης, αυτό είναι το μήνυμα, που πρέπει να πιστέψουμε και να εκπέμψουμε: "Don't Rebuild! Re-imagine!!!".
Το μεγάλο ζητούμενο είναι να αποτελέσει η κρίση το έναυσμα, για να θέσουμε τη φαντασία μας σε κίνηση, σχεδιάζοντας κυριολεκτικά σε καινούργια βάση, όλα όσα θα μας επιτρέψουν, να ανήκουμε στους κερδισμένους, μιας νέας εποχής. Η απάντηση λοιπόν, δεν μπορεί να είναι η επιστροφή, στο παρελθόν, αλλά η μεγάλη φυγή, προς το μέλλον. Να αγκαλιάσουμε το καινούργιο. Η απάντηση είναι, καινοτομία παντού!
Βεβαίως, η καινοτομία ως όπλο κατά της κρίσης, μέσα στις συνθήκες της κρίσης, είναι πολύ δύσκολη άσκηση. Βλέπετε, οι άνθρωποι σε στιγμές αβεβαιότητας και ανασφάλειας, στρέφονται προς το γνώριμο, και το συνηθισμένο. Αντί για την ελπίδα, προτιμούν τη νοσταλγία. Στο καθημερινό τους λεξιλόγιο κυριαρχεί το ρήμα «θυμάμαι», και όχι το ρήμα «σχεδιάζω».
Ζούμε όμως πλέον σε μια κοινωνία, που πραγματικά έχει εξαντλήσει την αντοχή, και την ανοχή των μελών της, με το συνεχές στριφογύρισμα, στα ίδια και τα ίδια. Οφείλουμε να της δώσουμε μια καινούργια προοπτική, κι ένα καινούργιο σχέδιο πορείας.
Κυρίες και Κύριοι,
Ο ουρανός δεν βρέχει επιτυχίες. Για να κατακτήσεις κορυφές, πρέπει να προσπαθήσεις, να τολμήσεις, να ρισκάρεις, να επινοήσεις. Αυτά είναι τα όπλα, για να αλλάξεις τους κανόνες του παιχνιδιού, στον κλάδο σου, για να επανασχεδιάσεις τα όρια μεταξύ των κλάδων, για να δημιουργήσεις ακόμη και νέους κλάδους, για να έχεις την ετοιμότητα να προσφέρεις διαρκώς, κάτι καινούργιο και πρωτοποριακό στην αγορά. Το μέλλον δεν είναι δώρο. Είναι επίτευγμα.
Αν λοιπόν κοιταχτούμε με ειλικρίνεια και ευθύνη στον καθρέπτη μας, τότε θα πρέπει να παραδεχθούμε, ότι πρέπει να πάρουμε τα πράγματα αλλιώς. Να τα πάρουμε από την αρχή, και να τα επανασχεδιάσουμε, ώστε να ανταποκρίνονται σε αυτό που έρχεται, και όχι σε αυτό που έχει παρέλθει, ανεπιστρεπτί. Συνεπώς, η καινοτομία πρέπει να αφορά πρωτίστως νοοτροπίες, και συμπεριφορές. Πρέπει να αφορά συνήθειες και εμπεδωμένα στερεότυπα. Πρέπει να αφορά δομές και συστήματα. Πρέπει να αφορά θεσμικά πλαίσια, διαδικασίες, καθημερινές λειτουργίες.
Για να το πω με δυο λόγια: Ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, προσανατολισμένο στην παραγωγικότητα, την ποιότητα, την καινοτομία, την αειφορία και την αποδοτική αξιοποίηση, του εθνικού μας πλούτου, είναι το κρισιμότερο διακύβευμα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα. Πρέπει να τελειώνουμε κάποτε με τους ανορθολογισμούς, τις υπερβολές και τις παθογένειες, των τελευταίων δεκαετιών. Να βάλουμε στην οικονομική μας καθημερινότητα, τη λογική, τη γνώση, τη φαντασία.
Ο χαρακτήρας και η ποιότητα αυτής της μεγάλης, αλλά απολύτως αναγκαίας, αναπτυξιακής προσπάθειας, θα προσδιορίσει σε τελική ανάλυση, το τι μπορούμε να επιτύχουμε, ως κοινωνία και ως οικονομία, μέσα σε ένα απαιτητικό παγκόσμιο περιβάλλον. Η εξίσωση είναι απλή. Καλύτερη οικονομία, καλύτερες ευκαιρίες, καλύτερες θέσεις εργασίας, καλύτερα εισοδήματα, καλύτερη Ελλάδα.
Θα ήθελα δε να κάνω μερικές, πολύ συγκεκριμένες επισημάνσεις.
Πρώτον, σήμερα ακούγεται κατά κόρον, πως ο τουρισμός είναι προτεραιότητα. Όμως, οι λέξεις στο δημόσιο λόγο, έχουν δυστυχώς χάσει το νόημα και την αξία τους, αφού στα 1.000 θέματα, συνήθως τα 1.001 χαρακτηρίζονται ως προτεραιότητα. Για ποια προτεραιότητα όμως μιλάμε? Και πως εννοούμε προτεραιότητα τον Τουρισμό, για τον οποίο, το μόνο που παραδεχόμαστε, είναι ότι δεν έχουμε ούτε ένα (1!!!) φράγκο, για να δράσουμε. Να σχεδιάσουμε. Να ανασχέσουμε δυσφήμιση, και να προωθήσουμε. Να λειτουργήσουμε. (Να επιζήσουμε!)
Ο τουρισμός, δεν λειτουργεί στο κενό. Λειτουργεί και αποδίδει πραγματικά, μόνο σε ένα θετικό υποστηρικτικό περιβάλλον, που θα τον ενθαρρύνει, να ξεδιπλώσει το όραμά του, και να δώσει τα οφέλη, που πραγματικά μπορεί να δώσει. Όταν όμως ζούμε μία καθημερινότητα, που ενδιαφέρεται περισσότερο για τις εφήμερες εντυπώσεις, παρά για τα μόνιμα αποτελέσματα, τότε δεν κάνουμε τίποτα.
Δεύτερον, βιώσιμη και διαρκής ανάπτυξη στον τουρισμό, σημαίνει πως ξεκινώ από το άλφα. Διαμορφώνω δηλαδή και το αντίστοιχο λεξιλόγιο, για το όραμα τουριστικής ανάπτυξης, που έχω για τη χώρα.
Πολύ πρακτικά, αυτό σημαίνει πως δεν χρησιμοποιώ για τον τουρισμό, αναλογίες του 18ου και 19ου αιώνα, διότι πραγματικά είναι αστείο να μιλάμε στην ψηφιακή εποχή, για «ατμομηχανές» και «βαριά βιομηχανία». Καλά – καλά, δεν μπορούμε να μιλάμε, ούτε καν για παροχή υπηρεσιών. Θα πρέπει να γίνουμε τόσο συνειδητοποιημένοι, ως προς το τι θέλουμε να επιτύχουμε, ώστε να μιλάμε για την αξιοποίηση των ευκαιριών, από την αναδυόμενη «οικονομία των εμπειριών», για την οποία ακούσαμε τόσα σημαντικά, από τον επίσημο προσκεκλημένο μας απόψε, Καθηγητή Seppo Aho.
Να αντιληφθούμε δηλαδή, την ουσιαστικότερη οικονομική τάση του 21ου αιώνα, καθώς ο κόσμος, όπως πέρασε από την οικονομία των αγαθών, στην οικονομία των υπηρεσιών, έτσι σήμερα περνάει από την οικονομία των υπηρεσιών, στην οικονομία των εμπειριών. Για να κατακτήσουμε ηγετική θέση στην παγκόσμια αγορά, θα πρέπει πλέον να παρέχουμε, όχι μόνο αγαθά και υπηρεσίες, αλλά και εμπειρίες. Πρόσβαση δηλαδή σε εμπειρίες, με χαρακτηριστικά: υψηλής διαφοροποίησης, εξατομίκευσης, καινοτομίας, ποιότητας, πολυτέλειας.
Τρίτον, οφείλουμε να κατανοήσουμε την κρίσιμη παγκόσμια τάση, ότι η πρόσβαση στις εμπειρίες, όχι μόνο βιώνεται, αλλά και αναπαράγεται. Ο πλανήτης ολόκληρος, είναι σήμερα δικτυωμένος και η εμπειρία, που βιώνει ένας επισκέπτης, για παράδειγμα στη Ρόδο, μπορεί σε πραγματικό χρόνο, μέσα από το i-phone του, και τα social media, να αναπαραχθεί, σε κάθε σημείο του πλανήτη, και να διαμορφώσει στάσεις, επιλογές, προτιμήσεις.
Οι ταχύτητες, είναι πλέον ασύλληπτες. Στον κόσμο του “word of mouth”, o επισκέπτης επέστρεφε στην πατρίδα του, και μιλούσε στους φίλους του, για τις διακοπές του. Σήμερα, ενώ βρίσκεται ήδη στις διακοπές του, με το laptop, μοιράζεται σε πραγματικό χρόνο, κάθε εμπειρία που βιώνει. Είναι ένας καινούργιος κόσμος, ο κόσμος του “word of mouse”. Ένα απλό βίντεο, που ανεβαίνει στο you-tube, έχει σήμερα τεράστια επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα. Αυτή τη μεγάλη επανάσταση, στο χώρο των τεχνολογιών επικοινωνίας, πρέπει, όχι μόνο να την κατανοήσουμε, όχι μόνο να την αφομοιώσουμε δημιουργικά, αλλά και να τη βάλουμε να δουλέψει, υπέρ μας.
Τέταρτη επισήμανση. Στην τουριστική ανάπτυξη, η εικόνα παίζει καταλυτικό ρόλο. Οφείλουμε λοιπόν να προβληματιστούμε, για το ποια είναι σήμερα η εικόνα της Ελλάδας, στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου. Να προβληματιστούμε, και να δράσουμε αποφασιστικά, για να επιτύχουμε ένα μεγάλο εθνικό re-branding. Να αλλάξουμε την εικόνα, να κερδίσουμε φίλους, και αυτοί με τη σειρά τους, να αναπαράγουν αυτή την καινούργια εικόνα, σε όλο τον κόσμο".

Και κατέληξε υπογραμμίζοντας : "Όμως όταν μιλάμε, για το brand μιας χώρας, μιλάμε πρωτίστως για κάτι, που έχει να κάνει με ανθρώπους. Δεν είναι το brand μιας οδοντόπαστας, ή ενός απορρυπαντικού. Το να ξεπεράσουμε την κρίση εικόνας, που έχει σήμερα να αντιμετωπίσει η Ελλάδα, σημαίνει μια συλλογική και συντεταγμένη προσπάθεια. Απαιτεί εμπλοκή, ολόκληρης της κοινωνίας, και των φορέων της. Δεν μπορεί κάποιοι να μοχθούν, για να μεγαλώσει το δέντρο, και κάποιοι να πηγαίνουν να το ροκανίζουν. Δεν μπορεί, οι μισοί να προσπαθούν, και οι άλλοι μισοί να πυροβολούν, ηθελημένα ή αθέλητα, την προσπάθεια που καταβάλλεται".

Από την πλευρά της η γενική διευθύντρια του Ξ.Ε.Ε. κα. Αγνή Χριστίδου υπογράμμισε μεταξύ άλλων: "Έχοντας υπόψη την ανάγκη καινοτομίας στον ξενοδοχειακό χώρο και επιθυμώντας να συμβάλει στην ποιοτική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας, το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, παρόλο που είναι ένας θεσμός του κράτους που κινείται με τους όρους του δημόσιου λογιστικού και της προσήλωσης στο γράμμα του νόμου, αποφάσισε να πραγματοποιήσει ένα άλμα στη διαχείριση της συλλογικότητας που συνιστά να έχεις μέλη όλα τα ξενοδοχεία της χώρας και να ασχολείσαι με τα προβλήματά τους ή τις διεκδικήσεις τους . Αποφάσισε να αναδείξει αυτό που υπάρχει δίπλα μας και συχνά το αγνοούμε, τη μοναδικότητα της γαστρονομικής μας παράδοσης και να τη φέρει σ’ αυτό που παρέχουν όλα τα ξενοδοχεία από τα πιο μικρά μέχρι τα πιο μεγάλα, από τα χαμηλών κατηγοριών μέχρι τα υπερπολυτελείας. Διαμόρφωσε μετά από σχετική μελέτη Πρόγραμμα για την ανάδειξη και προώθηση του Ελληνικού Πρωινού στα ξενοδοχεία όλης της χώρας.
Βασικό στοιχείο του ελληνικού πρωινού είναι η σύνδεσή του με τον τόπο. Γιατί σκοπός του είναι να εμπεριέχει και να αντανακλά την παραγωγική και πολιτισμική ταυτότητα του κάθε προορισμού, καλλιεργώντας τη διαφοροποίηση των προορισμών και συγχρόνως δίνοντάς τους προστιθέμενη αξία. Η τοπική ταυτότητα και η προέλευση των υλικών, καθώς και ο μύθος που αυτά περικλείουν, αποτελούν τον κεντρικό κορμό και το στίγμα του “Ελληνικού Πρωινού”.
Το Ξ.Ε.Ε., επιθυμώντας να αποκτήσει σάρκα και οστά το Πρόγραμμα, διαμόρφωσε ένα σημαντικό εργαλείο, που είναι η δημιουργία ενός θεσμού, του Τοπικού Συμφώνου Ελληνικού Πρωινού, που επιχειρεί να παντρέψει τα αγαθά, τις υπηρεσίες, τους ανθρώπους και τη συσσωρευμένη γνώση κάθε τόπου, λειτουργώντας ως δημιουργός και διαμορφωτής σχέσεων.
Το Σύμφωνο αποτελεί την αιχμή του δόρατος της παρέμβασης του Ξ.Ε.Ε., διότι αφού γίνει η παρουσίαση του προγράμματος σε κάθε περιοχή, εν συνεχεία το πρόγραμμα γίνεται αντικείμενο διαβούλευσης με την τοπική κοινωνία και τους εμπλεκόμενους φορείς. Ξενοδόχοι, παραγωγοί, αγρότες, βιοτέχνες, μάγειροι, δημοσιογράφοι, λέσχες γαστρονομίας, τοπική αυτοδιοίκηση, εμπορικά επιμελητήρια καλούνται να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα κάτω από την καθοδήγηση του Ξ.Ε.Ε. και της τοπικής ένωσης ξενοδόχων, που είναι πλέον ο χειριστής του προγράμματος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι καρδιά του Τοπικού Συμφώνου είναι το γαστρονομικό χαρτοφυλάκιο της κάθε περιοχής, δηλαδή το σύνολο των υλικών και άυλων αγαθών που συνδέονται με την τοπική γαστρονομία. Κάθε χαρτοφυλάκιο στηρίζεται στους πρεσβευτές κάθε τόπου. Το ρόλο αυτό καλούνται να επιτελέσουν, όπως προέκυψε από σχετική μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό του Ξ.Ε.Ε., τα προϊόντα ΠΟΠ (προστατευμένης ονομασίας προέλευσης), τα ΠΓΕ (προστατευμένης γεωγραφικής ένδειξης) τα ΕΠΙΠ (Εγγυημένα παραδοσιακά ιδιότυπα προϊόντα) ή προϊόντα που θα προκύψουν από συστήματα Εθελοντικής Πιστοποίησης ή αλλιώς συστήματα Αυτοχαρακτηρισμού και βέβαια οι τοπικές συνταγές. Το γαστρονομικό αυτό χαρτοφυλάκιο διαμορφώνεται σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους στο Τοπικό Σύμφωνο παράγοντες και παρουσιάζεται δημόσια στην τοπική κοινωνία προς συζήτηση και εμπλουτισμό.
Το Ξ.Ε.Ε. ήδη ξεκίνησε την προετοιμασία για τη σύναψη τοπικών συμφώνων με Ρόδο, Κω, Λέσβο, Χίο και αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ξενοδόχων και των τοπικών ενώσεων, που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής στο πρόγραμμα.
Αυτή η σημαντική πρωτοβουλία του Ξ.Ε.Ε. για τη στενή συνεργασία με τον πρωτογενή τομέα επεκτείνεται στο κρασί με την υπογραφή πρωτοκόλλου συνεργασίας μεταξύ του Ξ.Ε.Ε. και του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου. Στόχος μας είναι η αναβάθμιση της οινικής εμπειρίας και της εμπειρίας φιλοξενίας στη χώρα μέσω της ανάδειξης του Επώνυμου Ελληνικού Κρασιού ως συγκριτικού πλεονεκτήματος για τη διαφοροποίηση του τουρισμού και την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Με το πρωτόκολλο δεσμεύεται το Ξ.Ε.Ε. να ευαισθητοποιήσει τα μέλη του για την προσφορά Επώνυμων Ελληνικών Κρασιών στα γεύματα και στα mini-bars των δωματίων, καθώς και στα ξενοδοχεία που προσφέρουν διαμονή all inclusive. για την προώθηση Επώνυμου Ελληνικού Κρασιού σε ασκό. Από την άλλη πλευρά δεσμεύονται οι οινοπαραγωγοί για τη διαμόρφωση ειδικής τιμολογιακής πολιτικής για τα μέλη του Ξ.Ε.Ε., ώστε το επώνυμο ελληνικό κρασί να είναι προσιτό στον πελάτη του ξενοδοχείου.
Μέσα από όλες αυτές τις δράσεις του Ξ.Ε.Ε. δειλά αναδύεται ένα πολύ σημαντικό και ευρύτατο πεδίο συνάντησης της γεωργίας με τον τουρισμό σε τοπικό επίπεδο. Ο εναγκαλισμός από τους ξενοδόχους της προσπάθειας για την ανάδειξη και την προστασία της τοπικότητας των γεωργικών προϊόντων «πριμοδοτεί» στην ουσία τον τουριστικό προορισμό και τα ξενοδοχεία της περιοχής, γιατί προσδίδει ένα νέο οικονομικό και πολιτισμικό περιεχόμενο στο τοπικό τουριστικό προϊόν".