ΣΕΤΕ: Ικανοποίηση για τις αφίξεις, προβληματισμός για τα έσοδα

 Βρισκόμαστε στην τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου, όπου πλέον γνωρίζουμε σε μεγάλο βαθμό τις επιδόσεις της φετινής τουριστικής περιόδου. 
Όπως σημειώνει σε σχετικό ενημερωτικό σημείωμα ο ΣΕΤΕ "...Από ότι φαίνεται, στο επίπεδο των διεθνών αφίξεων η κατάσταση είναι μάλλον ικανοποιητική, παρά το κακό ξεκίνημα. Δυστυχώς όμως, δε συμβαίνει το ίδιο και στο επίπεδο των εσόδων, όπου καταγράφεται σημαντική μείωση, η οποία μπορεί να είναι και διψήφια. Αυτό σημαίνει και μείωση της μέσης κατά κεφαλή δαπάνης (ΜΚΔ) των τουριστών". 
Στα αξιοσημείωτα του σημειώματος και η "αμφισβήτηση" της διψήφιας μείωσης των εσόδων, όταν μέχρι πρότινος το -15% ήταν το καλύτερο σενάριο. 
Όπως και να χει όμως το τελικό συμπέρασμα είναι για ακόμα μια φορά ότι αν θέλουμε να υποστηρίξουμε την τουριστική ανάπτυξη και μέσω αυτής την ανάπτυξη της οικονομίας συνολικά, χρειαζόμαστε άμεσα επιστημονική υποστήριξη στην τουριστική οικονομία.

Εξέλιξη διεθνών αφίξεων και μεταβολές στη μέση κατά κεφαλή δαπάνη 

 Όπως αναφέρει το ενηεμρωτικό σημείωμα "Στο τέλος του 2012 ο στόχος των 16 εκατ. διεθνών αφίξεων για τον ελληνικό τουρισμό είναι πολύ πιθανό να επιτευχθεί. Δεν είναι απλά πιθανό αλλά είναι σίγουρο, ότι ως προς τα έσοδα θα έχουμε μείωση που μπορεί να είναι και διψήφια. Αυτό σημαίνει και μείωση της μέσης κατά κεφαλή δαπάνης (ΜΚΔ) των τουριστών στη χώρα μας. Προφανώς αυτή η εξέλιξη δεν είναι η καλύτερη δυνατή, αλλά από την άλλη μεριά και τηρουμένων των αναλογιών δεν είναι και κακή.
Το φαινόμενο της μείωσης της ΜΚΔ στις ώριμες τουριστικές οικονομίες δεν είναι ούτε νέο, ούτε σπάνιο και η μελέτη του παρουσιάζει ενδιαφέρον, ενώ αποτελεί και χρήσιμο εργαλείο στην προσπάθεια συγκρότησης συνολικής τουριστικής πολιτικής.
 Ένα από τα βασικότερα μεγέθη της τουριστικής οικονομίας είναι τα έσοδα από τον εισερχόμενο τουρισμό. Το μέγεθος αυτό, μαζί με το μέγεθος των αφίξεων, είναι τα δύο βασικά μεγέθη που χρησιμοποιούνται για τη σύγκριση των επιδόσεων του τουρισμού σε διάφορες χώρες και την αντίστοιχη κατάταξή τους.

Η Ελλάδα

Αν δούμε λοιπόν την Ελλάδα στους πίνακες κατάταξης των διεθνών αφίξεων και εσόδων του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, έχουμε τα εξής: το 2000 η Ελλάδα ήταν στην 13η θέση ως προς τις αφίξεις και στην 11η ως προς τα έσοδα. Το 2010 η Ελλάδα υποχώρησε στην 17η θέση ως προς τις αφίξεις και στην 21η θέση ως προς τα έσοδα. Αντίθετα, άλλες χώρες όπως η Τουρκία και η Μαλαισία, οι οποίες το 2000 ως προς τις αφίξεις κατετάσσοντο στην 16η και 14η θέση αντίστοιχα, το 2010 βρέθηκαν στην 7η και 9η θέση αντίστοιχα. Οι δύο αυτές χώρες βελτίωσαν επίσης την κατάταξή τους ως προς τα έσοδα, όπου η Τουρκία από την 13η θέση το 2000, βρέθηκε στην 11η θέση το 2010 και η Μαλαισία, που ήταν εκτός 20αδας το 2000, βρέθηκε στην 14η θέση το 2010. Ένα κρίσιμο ερώτημα για την απόδοση της τουριστικής οικονομίας κάθε χώρας και τα οφέλη που αποκομίζει αυτή, αφορά στο ύψος της μέσης κατά κεφαλή δαπάνης, αυτό το οποίο συνήθως πολλές φορές εκφράζουμε διαφορετικά με το «ποσότητα ή ποιότητα».

Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται η μέση κατά κεφαλή δαπάνη σε χώρες που επελέγησαν με τα ακόλουθα κριτήρια: α) η ΜΚΔ να είναι φθίνουσα για 3 συνεχόμενα χρόνια και β) η ΜΚΔ να είναι αύξουσα για επίσης 3 συνεχόμενα χρόνια. Στον Πίνακα επίσης περιλαμβάνονται οι ΗΠΑ και η Μαλαισία, λόγω της υψηλής θέσης τους στην κατάταξη των αφίξεων και παρά το γεγονός ότι η μεταβολή της ΜΚΔ αλλάζει πρόσημο μέσα στην τριετία. Παρατηρούμε ότι παραδοσιακές δυνάμεις του παγκόσμιου τουρισμού όπως Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία, να έχουν φθίνουσα ΜΚΔ και παρ’όλα αυτά να κατατάσσονται στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης τόσο των διεθνών αφίξεων όσο και των εσόδων.

Από την άλλη μεριά, παρατηρούμε χώρες όπως η Αυστραλία, η Ελβετία και η Ιαπωνία, αλλά και Κίνα, Χονγκ Κονγκ, Μακάο, να έχουν αύξουσα ΜΚΔ, χωρίς απαραίτητα να είναι στις υψηλές θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης. Η ΜΚΔ από τη στιγμή που προκύπτει από τη διαίρεση των εσόδων δια των αφίξεων, θα μεγαλώνει όσο θα αυξάνονται τα έσοδα (προφανώς δε συμφέρει να μειώνονται οι αφίξεις). Πλην όμως, επειδή σε πολλές περιπτώσεις το κέρδος προκύπτει «δια της καταναλώσεως», καλό θα είναι να αυξάνονται οι αφίξεις έστω και αν μειώνουν κατά τι την ΜΚΔ. Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η ΜΚΔ υπολογίζεται για τη συνολική διάρκεια παραμονής ενός τουρίστα και όχι ανά ημέρα. (Εδώ προφανώς υπεισέρχεται και μια «κρυφή» μεταβλητή που λέγεται «μέση διάρκεια παραμονής», αλλά έτσι γίνονται πολλά τα ζητούμενα από τις στατιστικές υπηρεσίες και συνήθως δεν υπάρχουν χρήματα για τόσο αναλυτικές έρευνες).

Είναι προφανές λοιπόν, ότι ασφαλείς συγκρίσεις για τη συμπεριφορά της ΜΚΔ μπορούν να γίνουν μόνο ανάμεσα σε προορισμούς που έχουν την ίδια ή σχεδόν ίδια μέση διάρκεια παραμονής. Σε κάθε περίπτωση το μέγεθος ΜΚΔ είναι ενδεικτικό για την πορεία μιας τουριστικής οικονομίας. Το γεγονός λοιπόν ότι η ΜΚΔ μπορεί να μειώνεται επειδή οι αφίξεις αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό από ότι τα έσοδα, μέχρι ένα σημείο μπορεί και να είναι θετικό.

Το σημείο αυτό είναι η διατήρηση/μεγιστοποίηση του επιπέδου της απασχόλησης στην ευρύτερη τουριστική οικονομία. Ο υπολογισμός αυτού του κρίσιμου σημείου ισορροπίας είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση και θα ήταν ουτοπία να το περιμένουμε αυτό στην ωραία μας πατρίδα, της οποίας διαχρονικά οι πολιτικές ηγεσίες αδιαφορούν πλήρως για την επιστημονική υποστήριξη του σημαντικότερου τομέα της ελληνικής οικονομίας. Θα μπορούσε κάποιος να επιχειρηματολογήσει ότι η ΜΚΔ επηρεάζεται από το επίπεδο ωριμότητας ενός τουριστικού προορισμού. Με διάφορους όρους και προϋποθέσεις, δεχόμαστε ότι ένας τουριστικός προορισμός – χώρα, περνάει στην ωριμότητα όταν οι διεθνείς αφίξεις ξεπεράσουν τον μόνιμο πληθυσμό. Αυτό φαίνεται να ισχύει στις περιπτώσεις της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Ελλάδας. Όλες αυτές οι χώρες εδώ και χρόνια καταγράφουν περισσότερους τουρίστες από τον πληθυσμό τους. Το κριτήριο αυτό δε φαίνεται να ισχύει στην περίπτωση της Τουρκίας, και ο πιθανότερος λόγος είναι η υπερσυγκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας σε λίγες περιοχές της χώρας, με αποτέλεσμα το στάδιο της ωριμότητας να επέλθει χωρίς οι διεθνείς αφίξεις να έχουν ξεπεράσει τον μόνιμο πληθυσμό.

Πρώτο συμπέρασμα είναι ότι, δεν είναι απαραίτητα κακή η μείωση της ΜΚΔ όταν ταυτόχρονα αυξάνονται οι αφίξεις και ότι ασφαλές συμπέρασμα για τις οριακά ανεκτές τιμές αυτής της μεταβλητής μπορεί να βγει, αφού αναλυθεί σε επίπεδο ημερήσιας ΜΚΔ και σε συνάρτηση με την απασχόληση που προκαλεί.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Πίνακας 2, σε μια προσπάθεια αξιολόγησης των επιδόσεων του ελληνικού τουρισμού. Ο Πίνακας 2 δείχνει τη γενική μέση κατά κεφαλή δαπάνη τουριστών από συγκεκριμένες χώρες. Δηλαδή, όλοι οι Γερμανοί (Χ) που ταξίδεψαν στο εξωτερικό, προς όλους τους τουριστικούς προορισμούς, ξόδεψαν συνολικά ένα ποσό (Ψ). Η διαίρεση Ψ/Χ μας δίνει τη γενική ΜΚΔ των Γερμανών. Ερχόμαστε τώρα και παίρνουμε τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, που μας δείχνουν την ΜΚΔ των Γερμανών (και άλλων εθνικοτήτων) στη χώρα μας. Έτσι βλέπουμε ότι, τουρίστες προερχόμενοι από ΗΠΑ και Ρωσία ξοδεύουν στη χώρα μας περισσότερα έως πολύ περισσότερα χρήματα από ότι ο μέσος όρος. Τουρίστες προερχόμενοι από την Αυστρία και τη Μεγάλη Βρετανία ξοδεύουν λίγο πολύ το ίδιο, ενώ οι Γάλλοι και οι Βέλγοι ξοδεύουν πολύ περισσότερα αλλού και όχι στην Ελλάδα.
Δεύτερο συμπέρασμα , η ΜΚΔ στη χώρα μας και τα συνολικά έσοδα που αποφέρουν τουρίστες από διάφορες χώρες, πρέπει να είναι από τα βασικά κριτήρια της κατάταξης προτεραιότητας που θα πρέπει να δώσουμε στην πολιτική ζήτησης και στην προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών στη χώρα μας.

Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται για τις 10 κυριότερες χώρες - πηγές του ελληνικού τουρισμού οι συνολικές ανά χώρα εισπράξεις, οι αφίξεις και τα μερίδιά τους, καθώς και η μέση κατά κεφαλή δαπάνη. Με δεδομένο ότι τα διαθέσιμα για προβολή και προώθηση του ελληνικού τουρισμού κονδύλια είναι πολύ λίγα ή στην καλύτερη περίπτωση λίγα, είναι προφανές ότι θα πρέπει να τεθούν προτεραιότητες όταν, και αν, αποφασίσουμε ότι πρέπει να κάνουμε συστηματική προβολή και προώθηση του ελληνικού τουρισμού. Με κριτήριο λοιπόν τη ΜΚΔ, αν θα πρέπει να διαλέξουμε μεταξύ ΗΠΑ και Ολλανδίας, που ως προς το μερίδιο των αφίξεων βρίσκονται κοντά, είναι προφανές ότι θα πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στις ΗΠΑ, των οποίων η ΜΚΔ είναι πολύ υψηλότερη από αυτής των Ολλανδών. Ακόμα, στην περίπτωση που θα χρειαστεί να επιλέξουμε μεταξύ Ρωσίας και Ιταλίας, παρά το γεγονός ότι το μερίδιο των αφίξεων των Ιταλών είναι μεγαλύτερο από αυτό των Ρώσων, η σύγκριση της ΜΚΔ δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι θα πρέπει να επιλέξουμε τη Ρωσία. Τέλος, αν συγκρίνουμε το 2000 με το 2010 θα δούμε ότι το 2010 από πλευράς top 10 αφίξεων περιλαμβάνονται χώρες όπως ΠΓΔΜ, Ρωσία, Σερβία-Μαυροβούνιο, Βουλγαρία και Τουρκία. Για τις χώρες αυτές, υπάρχουν στοιχεία για τις εισπράξεις από το 2005 και μετά, άρα μην ψάχνετε προηγούμενα έτη. Ιδιαίτερα όμως για τις γείτονες χώρες θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην προσέγγιση και υπολογισμό της ημερήσιας ΜΚΔ, διότι η συνολική τους δεν προσφέρεται για ασφαλείς συγκρίσεις".